فرمود «یَرْفَعِ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ» ... رفعت مؤمن غیر عالم «بالدرجة» است و رفعت مؤمنِ عالم «بالدرجات» است ... اینها چندین درجه دارند، او یک درجه دارد.
این درست است که «لایستوی» (هَلْ یَسْتَوِی الَّذینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یَعْلَمُونَ)؛ اما طرف دیگر قضیه این است که عالم و غیر عالم مساوی نیستند، تحمّل عالم باید بیشتر باشد، مسؤولیت عالم باید بیشتر باشد، صبر عالم باید بیشتر باشد، حوصله عالم باید بیشتر باشد ...
عالم و غیر عالم مساوی نیستند، چه در بُعد اثبات، چه در بُعد سلب.
عالم و غیر عالم مساوی نیستند؛ یعنی درجات عالم زیاد است؛ عالم و غیر عالم مساوی نیستند، مسؤولیت عالم بیشتر است.
اینکه گفتند عالم لبه جهنم حرکت می‌کند که افتادن همان و سقوط همان و جاهل هفتاد متری ـ ذراع یا ذرع ـ حرکت می‌کند افتان و خیزان، ممکن است چندین بار برخیزد و توبه کند، سرّش همین است.
عالم و غیر عالم مساوی نیستند؛ یعنی او مسؤول است؛ صبر و حوصله و تحمل او بیشتر است ...
عالم و غیر عالم مساوی نیستند؛ در فضیلت، عالم و غیر عالم مساوی نیستند؛ در مسؤولیت، لزوم تحمّل و لزوم صبر و مانند آن، عالم و غیر عالم مساوی نیستند ...
عالم و غیر عالم مساوی نیستند؛ چه در بخش اثبات، چه در بخش نفی.
دو مطلب را اینجا کنار هم ذکر می‌کند: یکی اینکه علم و عمل باید با هم باشد و اگر علمِ معاش محض باشد، می‌شود تکاثر، [امّا] علم معاش باشد که زمینه کوثر را فراهم کند، خیر است.
چون وقتی فرمود عالم و غیر عالم یکسان نیستند که اوّل آن نماز شب را ذکر کرد، سجده و قیام را ذکر کرد، «آناء اللیل» را ذکر کرد، «قانتاً لله» را ذکر کرد؛ بعد فرمود عالم و غیر عالم یکسان نیستند.
اگر کسی اهل سجده و قیام و «آناء اللیل» و قانت و مانند آن نباشد، «چو دزدی با چراغ آید گزیده‌تر برد کالا» (*) ؛ تمام این خطرات جهانی برای همین عالمان بی عمل است، این بمب را عالم بی عمل می‌سازد؛ این تخریب در جنگ جهانی اول و دوم را عالم بی عمل انجام داد.
گناه افراد غیر عالم محدود است، اما عالمان که بی عمل باشند، گناه آنها وسیع است.
پی نوشت:
*- سنایی، دیوان اشعار، قصیده7؛ «چو علم آموختی از حرص آن‌گه ترس کاندر شب *** چو دزدی با چراغ آید گزیده‌تر برد کالا».
درس تفسیر قرآن آیت الله جوادی آملی/سوره مبارکه «زمر»، آیات 7 الی 9
کلمات کلیدی:
