تبیین معروف، دومین سفارش لقمان بعد از توحید و معاد/ قسمت چهارم

بر همه واجب است که جلوی فساد را بگیرند

پرسش: از آیات الهی برمی‌آید که آمر به معروف باید خودش عامل باشد یک آیه اینکه أتأمرونَ النَّاس بالبرِّ وَتَنْهَونَ أنْفُسَکُم(1) آیه دیگر اینکه لِمَ تَقُولونَ مَا لاَ تَفْعَلُونَ(2)

پاسخ: البته، این درست است اما ملاحظه فرمودید در فقه، شرط آمر به معروف و ناهی از منکر عادل بودن نیست، آن شرط کمال است.

اگر گفتند «لا صلاة لجار المسجد إلاّ فی المسجد»(3) این با «لا صلاة الاّ بفاتحة الکتاب»(4) یا «لا صلاة الاّ بطهور»(5) فرق می‌کند، آن شرط کمال است و این طهارت و فاتحةالکتاب شرط صحّت است.

اگر گفته شد که آمر به معروف خودش باید عامل باشد، ناهی از منکر خودش منتهی باشد، اینها شرط کمال است وگرنه بر همه واجب است که جلوی فساد را بگیرند.

اگر فرمود أَقِمِ الصَّلاَةَ بعد فرمود وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ یعنی بخواهید امر به معروف شما، نهی از منکر شما اثر بکند شما باید خودتان واجد باشید.

یک حساب است که وظیفه بین ما و خدای ما چیست، این همان آیه است که فرمود اگر کسی دیگران را امر بکند و خودش مؤتمر نباشد این عاقل نیست أَتَأْمُرُونَ الْنَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ

یک انسان عاقل دیگری را از خوردن سم باز می‌دارد و خودش سم می‌خورد؟! این خُب عاقل نیست، این بین خود و خدای خود است.

یک مطلب این است که اگر دیگری گرفتار فساد است این شخص بر او واجب است که جلوی او را بگیرد یا نه؟ بله بر او واجب است.

غرض این است که در امر به معروف و نهی از منکر عدالت شرط نیست و آن روایات یا آیاتی که هست ناظر به شرط کمال است نه شرط صحّت.

پرسش: امیرالمؤمنین در نهج‌البلاغه فرمود: «والله... لاَ أَنْهاکُمْ عَنْ مَعْصِیَةٍ إِلاَّ وَ أَتَنَاهَی قَبْلَکُمْ عَنْهَا»

پاسخ: خودش درباره خودش درست فرمود؛ فرمود: من هیچ‌گاه شما را نهی نمی‌کنم مگر اینکه پیشاپیش، خودم منتهی‌ام؛ هیچ وقت شما را امر نمی‌کنم مگر اینکه پیشاپیش، خودم مؤتمرم.

خُب درست است نه تنها معصوم، عادل هم همین‌طور است؛ عادل کسی است که وقتی دیگران را امر به معروف و نهی از منکر می‌کند خودش هم عمل می‌کند، اما این شرط کمال است.

این‌طور نیست که حالا اگر کسی خودش عادل نبود، دیگری که دارد گناه می‌کند بر او امر به معروف و نهی از منکر واجب نباشد، این‌طور نیست.

پی نوشت:
1- سوره بقره، آیه44: آیا مردم را به نیکی فرمان می دهید و خودتان را فراموش می کنید؟
2- سوره صف، آیه2: چرا چیزى مى گویید که انجام نمى دهید؟
3- پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله): برای همسایه مسجد نماز نیست مگر در مسجد
4- پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله): نمازی پذیرفته نمی شود جز با سوره‌ی حمد
5- پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله): نمازی پذیرفته نمی شود جز با طهارت

برگرفته از درس تفسیر قرآن آیت الله جوادی آملی/سوره لقمان، آیات 17 الی22/ رادیو معارف/برنامه بر کرانه نور، 1395/1/31

صوت کامل جلسه 

متن کامل جلسه